Welke fietsonderdelen heeft een mountainbike?
Een goed begrip van de verschillende onderdelen van je mountainbike heeft vele voordelen. Niet alleen heb je zo meer inzicht in de manier waarop jouw fiets is opgebouwd en de rol die elk van de onderdelen vervullen, maar kan je straks ook (eenvoudig) onderhoud aan je mountainbike uitvoeren, zonder dat je afhankelijk bent van een specialist. Tevens gaat het je helpen om bij de aanschaf van een mountainbike de lijst met specificaties, zoals van de beste mountainbikes van het moment, te begrijpen.
De onderdelen van een mountainbike kunnen we verdelen in vijf categorieën. Deze vijf zijn:
Alle MTB onderdelen uitgelegd
We kunnen er niet omheen dat het frame de basis vormt van je mountainbike. Je zou het misschien niet denken, maar het MTB frame heeft behalve de looks ook een functionele rol, welk soort mountainbike je ook hebt. Immers, het mountainbikeframe bepaalt voor een groot deel het rijgedrag en het comfort dat je ervaart. Daarom is het bij het kiezen van het juiste frame – aluminium, carbon, staal of titanium – belangrijk om goed na te denken over jouw rijstijl en het terrein waarop je fietst.
Achtervork & voorvork
In tegenstelling tot de anatomie van een racefiets, heeft een mountainbike drastische verschillen bij de voor- en achtervork. Iedere mountainbike heeft namelijk vering in de voorvork verwerkt, met name om schokken van het onverharde wegdek op te vangen. De mountainbikes die op ruiger terrein gebruikt worden, hebben naast vering in de voorvork óók vering in de achtervork. Dit soort mountainbikes worden fully’s genoemd en bieden grote voordelen op extreme ondergronden en bij agressievere rijstijlen.
De achtervork zit via de zitbuis vast aan het frame, terwijl de voorvork via de balhoofdbuis in verbinding staat met het geheel.
De zitbuis, bovenbuis, balhoofdbuis én onderbuis
Het MTB frame bestaat naast de achter- en voorvork uit een aantal buizen:
- De zitbuis. Dit is de staande buis van het frame die de verbinding vormt tussen de achtervork en de rest van het frame. Tegelijkertijd zorgt de zitbuis ervoor dat de zadelpen op zijn plek wordt gehouden, maar daarover later meer.
- De bovenbuis. Dit is de bovenste, liggende buis van het MTB frame.
- De balhoofdbuis. Dit is de voorste (verticale) buis van het frame, zeg maar het deel van het frame dat je ziet als je het vooraanzicht van je mountainbike in gedachten neemt. De balhoofdbuis verbindt de voorvork met de rest van het mountainbike frame.
- De onderbuis. Zoals de naam doet vermoeden gaat het hier om het onderste, schuine deel van het frame. De onderbuis ligt tussen de balhoofdbuis en het bottom bracket in. Het is op deze buis waar je bidonhouders bevestigd worden.
Het bottom bracket
Hij kwam in de opsomming hierboven al even aan bod: het bottom bracket van je MTB. Dit onderdeel is van essentieel belang, omdat deze ervoor zorgt dat je jouw pedalen kunt bewegen én dus vooruit komt. In het bottom bracket komen de zitbuis en de onderbuis samen, en deze vormt het verbindingspunt met je crankstel, welke later in dit artikel aan bod komt.
Je kan het stuur van je mountainbike zien als de controlekamer. Alles wat je hier doet, heeft effect op andere onderdelen van je MTB. Denk met name aan sturen, schakelen en remmen. Ook het stuur bestaat an sich uit allemaal verschillende onderdelen. We lichten ze graag toe.
Het balhoofd
Eerder in dit artikel spraken we al over de balhoofdbuis, dit keer gaat het om het balhoofd zelf. Het balhoofd verbindt je stuur aan de voorvork van je fiets en heeft daarmee een enorm belangrijke rol. Zonder balhoofd kan je immers niet sturen. Tegelijkertijd biedt het balhoofd ook de nodige stabiliteit tijdens het fietsen.
De stuurpen
Ook de stuurpen zorgt ervoor dat de bewegingen die je aan je stuur maakt worden vertaald naar daadwerkelijke koerswijzigingen naar links en rechts. De stuurpen komt in verschillende lengtes en speelt daardoor een belangrijke rol bij de manier waarop jij op de fiets zit. Het betekent simpelweg of je meer voorovergebogen zit (bij een lange stuurpen) of meer rechtop (bij een korte stuurpen).
De shifters en remmen
Anders dan bij een racefiets of gravelbike zijn bij een MTB de shifters en remmen niet één geheel, maar twee losse MTB onderdelen. Met de shifter kan je jouw versnellingen hoger en lager zetten. Dit kan tegenwoordig zowel mechanisch (en dus bekabeld) als elektronisch (onbekabeld). Eerder schreven we al een artikel over de exacte werking van de shifters.
In tegenstelling tot de shifters zijn de remmen altijd bekabeld. Dit om de veiligheid te garanderen. Tegenwoordig zijn de meeste mountainbikes standaard uitgerust met schijfremmen, die in alle omstandigheden krachtig en dus veilig zijn. Over het belang en de werking van remmen hoeven we uiteraard niet verder uit te wijden.
Handvatten
Een MTB stuur is niet uitgerust met een stuurlint, maar wél met handvatten, ook wel grips genoemd. Deze handvatten hebben vaak een profiel, zodat je - zeker op onverhard terrein – voldoende grip houdt op je stuur en deze niet zomaar uit je handen kan worden geslagen.
Een zadel is meer dan alleen een zadel. Immers, zonder zadelpen en zadelpenklem kan je helemaal niets.
Het zadel
Een zadel op een mountainbike verschilt in feite niet zo heel veel van een ‘gewoon’ racefiets zadel. Sommige mountainbikezadels zijn soms iets breder en korter en hebben meer padding om de schokken van ruw terrein op te vangen. Verder blijft het een feit dat de zadelkeuze een super persoonlijke keuze is. Het zadel is immers een van de belangrijke contactpunten tussen de fiets en jouw lichaam, dus dat moet simpelweg in orde zijn.
De zadelpen en de zadelpenklem
De zadelpen zorgt ook op een MTB er voor dat het zadel verbonden wordt met het frame. Het mooie aan de zadelpen is dat je deze in hoogte kunt verstellen. Dat is belangrijk, want de verkeerde zadelhoogte (net als het verkeerde zadel) kan je veel ongemakken – waaronder zadelpijn – geven. Het kunnen veranderen van de zadelhoogte is te danken aan de zadelpenklem. De zadelpen zit immers niet vast in het frame. De zadelpenklem zorgt ervoor dat – zodra je het zadel op de juiste hoogte hebt gezet – de zadelpen niet meer kan bewegen.
Sommige mountainbikes zijn uitgerust met een zogenaamde dropper post, wat zoveel is als een zadelpen die je tijdens het fietsen – via bediening op het stuur – kunt aanpassen in hoogte. Zo’n dropper post biedt meer controle en bewegingsvrijheid, vooral bij technische afdalingen en steile beklimmingen.
Misschien wel hét belangrijkste onderdeel van je MTB (of is dat de aandrijflijn?) zijn de wielen. De wielen lijken simpele onderdelen, maar niets is minder waar. Bij de MTB wielen vind je tal van andere onderdelen terug, waaronder de banden en de velgen.
De banden
Als het op mountainbike banden aankomt zijn er enorm veel keuzes te maken, wat ook logisch is voor hét contactpunt tussen je MTB en de duizend-en-één mogelijke ondergronden waarop je komt te fietsen. Je kunt keuzes maken met betrekking tot de breedte van de banden, het profiel, de rubbercompound, de bandendruk en ga zo maar door. Elk van deze keuzes heeft invloed op de grip, de snelheid en het comfort.
De velgen
De velgen van jouw MTB doen meer dan je banden op hun plek houden. Ze spelen namelijk een cruciale rol in de stabiliteit, het rijgedrag van de fiets en de mate waarin klappen van de ondergrond worden opgevangen. Velgen zijn er in aluminium of carbon varianten, en dan is er ook nog eens de keuze tussen lage of hoge velgen. We vertellen er meer over in ons artikel over fietswielen.
Overige onderdelen bij de MTB wielen
Met de banden en de velgen van de mountainbike hebben we twee grote, zichtbare onderdelen van de MTB wielen genoemd. Maar er zijn meer onderdelen en die zijn zeker niet minder cruciaal.
- De steekas of snelspanner. Deze onderdelen houden het wiel op zijn plaats, dankzij de montage in de achter- en voorvork. De snelspanner zien we steeds minder op mountainbikes, hoewel de montage hiervan een stuk sneller is. De steekas neemt echter over en dat zit hem met name in de verhoogde stabiliteit en het feit dat deze altijd zorgt voor een perfecte montage van het wiel in je frame.
- De naaf. Dit is letterlijk het middelpunt van het wiel en het is hier waar de steekas of snelspanner door het wiel en de achter- of voorvork gestoken wordt. De naaf zorgt voor een zo soepel mogelijke draaiing van het wiel en vereist dus het nodige onderhoud.
- De spaken. Deze kennen we allemaal, ook van onze reguliere stadsfiets. De spaken verbinden de velg en de naaf met elkaar en zorgen voor de nodige stevigheid.
- De flens. De functie van de flens is het verbinden van de spaken op het punt waar ze in contact komen met de naaf.
- De spaaknippel. Met deze kleine schroefjes worden de spaak en de velg met elkaar verbonden. De spaaknippel is cruciaal omdat deze de spaken op hun plek én op spanning houdt.
- De remschijf. Deze schijf draait mee in de as van het wiel. Zodra je de remmen indrukt worden er remblokjes tegen de schijf gedrukt, waardoor jouw wiel zal stoppen met draaien en je tot stilstand komt.
- De remschijfklauw. Het is hier waar de interne remblokjes in verwerkt zitten.
- Het ventiel. Via het ventiel kan je lucht in of uit je banden laten lopen en zo de bandendruk reguleren.
Alle onderdelen die bijdragen aan de aandrijving van je mountainbike plaatsen we in dit artikel onder de categorie groepset. We lichtten de onderdelen weer uit.
De pedalen
We benoemden eerder al het zadel en het stuur, maar met de pedalen zijn we aanbeland bij het derde en laatste contactpunt tussen lichaam en fiets. Pedalen zijn er grofweg in twee varianten: SPD en SPD-SL, waarbij voor mountainbikes SPD de standaard is. Dit zijn pedalen met een zogenaamd kliksysteem waarbij je relatief snel kunt in- en uitklikken aan beide kanten van het pedaal, en die tegelijkertijd ook goed kunnen omgaan met het afvoeren van overtollig vuil en modder. Een andere optie zijn platte pedalen, flat pedals, waarbij je niet vast zit in je pedalen.
De crankarmen en de spider
Zonder de crankarmen hebben je pedalen weinig nut. De crankarmen zorgen er immers voor dat jouw trapbeweging bij de trapas terecht komt, en daardoor zal je een voorwaartse beweging maken. Omdat dit het punt is van je MTB waarop je kracht zet, worden de crankarmen steeds vaker uitgerust met vermogensmeters, om te kunnen trainen op vermogen.
De spider kan vrij vertaald worden als kettingbladmontagearmen en verbindt de crankarmen met de kettingbladen. Deze zorgen er voor dat de kracht die de crank overbrengt evenredig over de kettingbladen verdeeld wordt.
Het voorblad
Het voorblad kunnen we ook omschrijven als het kettingblad. Deze bladen worden door de pedalen, de crank en de crankarmen aangedreven. Mountainbikes hebben tegenwoordig vaak twee (two-by) voorbladen of één (one-by) voorblad. Welke keuze je hierin maakt hangt maar net af van het versnellingenbereik dat je wilt halen. Een enkel voorblad lijkt in eerste instantie een kleiner bereik te betekenen, maar dit type voorblad gaat vaak weer gepaard met wat meer versnellingsopties op de cassette.
De cassette
De cassette is de stapel tandwielen op het achterwiel van je mountainbike, vergelijkbaar met het voorblad, maar dan aan de achterkant van je MTB. Het aantal tandwielen op deze stapel bepaalt of je met een 10-speed (10 tandwielen), 11-speed (11 tandwielen) of 12-speed (12 tandwielen) rijdt. Hoe groter het tandwiel op de cassette, hoe lagere versnellingen je kunt draaien, wat ideaal is op steile beklimmingen. De keuze van versnelling noemen we ook wel het verzet. We leggen er meer over uit in ons artikel over de verzettentabel.
De ketting
Logischerwijze zorgt je ketting ervoor dat de draaiende beweging van je pedalen en je voorblad naar de cassette en je achterwiel wordt doorgestuurd, waardoor je vooruit gaat. Letterlijk en figuurlijk een onmisbare schakel dus. Vanwege het cruciale belang is het aan te raden om je MTB ketting altijd goed te onderhouden, zeker wanneer deze veel modder en ander vuil te verduren krijgt. We schreven eerder een artikel over het onderhoud van je ketting.
De voor- en achterderailleur én het achterpad
De voor- en achterderailleur zorgen ervoor dat je van de ene naar de andere versnelling kunt schakelen. De voorderailleur legt de ketting op een van de voorbladen (indien je minstens two-by hebt, anders is een voorderailleur overbodig), terwijl de achterderailleur de ketting op een van de tandwielen van de cassette legt.
De achterderailleur wordt door middel van het achterpad bevestigd aan het frame.
Conclusie over mountainbike onderdelen
Een goed begrip van de verschillende mountainbike onderdelen helpt je om de juiste keuzes te maken als het aankomt op jouw voorkeuren qua rijstijl en ondergrond. Het MTB-frame vormt de basis van je fiets, waarbij het stuur, het zadel, de wielen en de groepset het geheel afmaken. Ieder onderdeel en accessoire is op zijn eigen manier van belang. Door regelmatig onderhoud en tijdige vervanging van versleten onderdelen blijft je mountainbike in topconditie, zodat je met vertrouwen en plezier de offroad paden kunt blijven trotseren.
Tip voor mountainbikers: MTBroutes.nl
MTBroutes.nl is hét platform voor mountainbikers. Zo vind je er het meest complete overzicht van alle permanente, bewegwijzerde mountainbikeroutes in Nederland. Naast het overzicht van alle routes bevat het platform onder andere routebeoordelingen en reacties van andere mountainbikers, inclusief videobeelden van de diverse routes. Ook kan je op MTBroutes.nl terecht voor relevant nieuws en krijg je inzicht in welke toertochten er in jouw buurt worden georganiseerd. En dat alles 100% gratis!
